Koronavirüs (Covid-19)

Koronavirüsler, elektron mikroskobuyla bakıldığından yuvarlak ve üzerinde çıkıntıları olan bir taça benzetildiği için, Latince’de taç anlamına gelen korona kelimesiyle adlandırılmışlardır.

Koronavirüs ailesinden pek çok diğer koronavirüs, yeni koronavirüse göre daha hafif semptomların görüldüğü, daha hafif seyirli hastalıklara neden olmaktadır. Bu nedenle koronavirüsler, konu soğuk algınlığı gibi hastalıklar olduğunda herhangi bir paniğe yol açmamıştır. Covid- 19 hastalığına Yeni Koronavürüs denmesinin nedeni de budur. Daha önce SARS adı verilen virüs, bugünkü yeni koronavirüse çok benzer bir hastalık olduğundan buna SARS-CoV-2 de denmiştir.

Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19), ilk olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde Aralık ayının sonlarında solunum yolu belirtileri (ateş, öksürük, nefes darlığı) gelişen bir grup hastada yapılan araştırmalar sonucunda 13 Ocak 2020’de tanımlanan bir virüstür.

Salgın başlangıçta bu bölgedeki deniz ürünleri ve hayvan pazarında bulunanlarda tespit edilmiştir. Daha sonra insandan insana bulaşarak Vuhan başta olmak üzere Hubei eyaletindeki diğer şehirlere ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin diğer eyaletlerine ve diğer dünya ülkelerine yayılmıştır. 11 Mart 2020’de Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel salgın (Pandemi) ilan edimiştir.

Covid-19 Belirtileri Nelerdir ?

Virüs ile bulaş sonrası 2-14 gün arasında değişen kuluçka dönemi akabinde belirtiler ortaya çıkmaktadır. Gün geçtikçe yeni bir belirtisi bulununan Covid-19 hastalığının başlıca belirtileri arasında en sık karşılaşılan semptomlar birkaç gün boyunca devam eden yüksek ateş, baş ağrısı ve kuru öksürük olarak bilinmektedir. Fakat bazı hastalarda aşağıdaki semptomlarda gözlemlenmektedir;

• Nefes darlığı,
• Balgamlı öksürük,
• Boğaz ağrısı,
• Tat almama,
• Koku duymama,
• Kas ve eklem ağrıları,
• Mide bulantısı veya kusma,
• İştahsızlık,
• Burun akıntısı,
• Baş ağrısı,
• Ağır solunum yetmezliği,
• Böbrek yetmezliği gibi durumlar koronavirüsün belirtileri arasında yer alabilmektedir.

Koronavirüsü belirtileri gösteren kişilerin ilgili sağlık kurumlarına gitmeden önce, çevresindeki kişilere bulaştırmamak için maske takarak önlem alması ve sosyal mesafe kurallarına uyması ve sonrasında kendini karantinaya alması gerekmektedir.

Covid-19’Dan Nasıl Korunur ?

Virüs esas olarak insandan insana yayıldığı için çok basit, ancak önemli önlemler alınması hastalığı engelleme yolunda büyük adımlar atacaktır.

WHO (Dünya Sağlık Örgütü) virüsten korunmak için şu tavsiyelerde bulunuyor:

• Ellerinizi yıkayın – sabun veya el temizlik jelleri virüsü öldürebilir
• Kalabalık ortamlarda ve dışarıdayken maske kullanın.
• Öksürürken veya hapşırırken ağzınızı ve burnunuzu mendille kapatın ve sonrasında virüsün yayılmasına engel olmak için ellerinizi yıkayın
• Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının – elleriniz virüsün değdiği bir yere dokunursa virüs vücudunuza bulaşabilir
• Öksüren, hapşıran veya ateşi yüksek kişilerden uzak durun – 1 metre uzak durmak havaya bulaşabilecek virüsten korunmanızı sağlar

Bunun dışında Sağlık Bakanlığımızın önerdiği başka korunma yolarlıda mevcut.

• Hastaların yoğun olarak bulunması nedeniyle mümkün ise sağlık merkezlerine gidilmemeli, sağlık kuruluşuna gidilmesi gereken durumlarda diğer hastalarla temas en aza indirilmelidir.
• Çiğ veya az pişmiş hayvan ürünleri yemekten kaçınılmalıdır. İyi pişmiş yiyecekler tercih edilmelidir.
• Çiftlikler, canlı hayvan pazarları ve hayvanların kesilebileceği alanlar gibi genel enfeksiyonlar açısından yüksek riskli alanlardan kaçınılmalıdır.
• Seyahat sonrası 14 gün içinde herhangi bir solunum yolu semptomu olursa maske takılarak en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalı, doktora seyahat öyküsü hakkında bilgi verilmelidir.

PCR Testi Nedir?

Moleküler fotokopi olarak da adlandırılan polimeraz zincir reaksiyonu (Polymerase Chain Reaction / PCR),istenilen bir DNA segmentini çoğaltmak veya çok sayıda kopya üretmek amacı ile kullanılan bir labratuar tekniğidir. PCR bir DNA kopyasını bile milyonlarca kopyaya çevire bilir. PCR tekniğinde bu kopyalama işlemi yapılabilmesi için reaksiyonun pek çok kez tekrarlanan bir dizi sıcaklık değişikliğine maruz kalması gerekir.

PCR Testi Ne İçin Kullanılır?

PCR tarafından coğaltılan DNA pek çok farklı labratuar alanında kullanılabilir. Genellikle medikal ve biyolojik araştırmalarda kullanılan PCR metodu, tıp ve genetik araştırmaların da aynı zaman da genetik hastalıkların tanısında da sıkça kullanılmaktadır.

Bunların dışında, PCR bakteri ve virüslerin neden olduğu bulaşıcı hastalıkların teşhisinde hızlı ve etkili bir yöntemdir. Bu hastalıklara Covid-19SARS-CoV-2 da dahildir.

COVID-19 İçin PCR Testi

Covid-19 pandemisi, güvenilir ve rahatlıkla erişilebilen testlerin ne kadar önemli olduğunu bir kere daha kanıtlamıştır. Covid -19SARS-CoV-2 ‘nin tespiti için yapılan testler temel olarak ikiye ayrılır, PCR testi ve Antikor testi.

PCR testi, bağışıklık sistemine veya antikorlara bakmak yerine, vücutta bulunan antijenlerin varlığını tespit eder. Böylelikle antikorlar oluşmadan veya hastalığın septomları ortaya çıkmadan önce vücutda bulunan viral RNA’ları tespit eder. PCR testi bu tespit sayesinde birisinin bu virusu taşıyıp taşımadığını erkenden söyleyebilir.

Solunum sistemi örneklerinde Covid-19 SARS-CoV-2 RNA’sının gerçek zamanlı revers transkriptazpolimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) ile gösterilmesi enfeksiyonun tanısının doğrulanmasında altın standart yöntemdir.

PCR Testi Nasıl Yapılır?

Uygun önlemler içerisinde bulunan sağlık görevlileri tarafından yapılan Covid-19 PCR testi, hastanın burunundan yada boğazından özel sterilize çubuklarla alınan örneklerle yapılır. Bu örnekler,içerisinde solusyonlar bulunan kablara konur. Bu kablar içerisinde bozulmadan 24 saat durabilen örnekler, gerekli merkezlere (labratuvarlara) de kablarda taşına bilir. Labratuvara gelen bu örnekler, teknisyenlerin kullandığı,primerler ve problarla birlikte test kartuşuna konur. Bu noktadan sonra örnekler üzerinden otomatik olarak virüsün RNA sını DNA ya çevirmek ve çevirilen bu DNA nın çoğaltılması için pek çok defa ısıtma ve soğutma döngüsü gerçekleştirilir. Eğer bu işlemler sonunda DNA başta konulan problarla birleşirse bu sonuç “pozitif” demek olur

PCR Testi  Güvenilir mi?

Covid PCR testi asıl tanı testidir, ve en güvenilir test olarak bilinir. PCR testi sayesinde hastalığın hiçbir belirtisini göstermeyen taşıyıcılarda bulunabilir ve gerekli önlemler alınabilir. PCR testin güvenilirliğini arttırmak için örnek alımı ve örneklerin düzgün işlenmesi son derece önemlidir.

Covid-19 Antijen Testleri

Antijenler organizmaya verildiklerinde kendilerine karşı bağışıklık sisteminin reaksiyonlarının başlamasına neden olan ve bu reaksiyonlar sonucu ortaya çıkan antikorlarla kompleks oluşturan moleküllerdir. Antijenler mikroorganizmalar olabildiği gibi organizmaya yabancı olan çoğunlukla proteinler olmak üzere yağlar, karbonhidratlar, kimyasal maddeler, enzimler gibi moleküllerde olabilir.

Antijen testleri de hastanın vücudunda Covid-19 hastalığını oluşturan virüsün proteinlerinin olup olmadığına bakan testtir. Antijen testi PCR testine oranla daha hızlı sonuç vermesine ve daha ekonomik olmasına rağmen tercih edilmemektedir. Çünkü negatif çıkan bir antijenin testinin sonucuna güvenilmez ve eğer sağlık çalışanı potansiyel hastanın Covid-19 a yakalandığını düşünüyorsa, test tekrarı veya PCR testi yapılmasını söyleye bilir.

Covid-19 Antikor Testi

Covid-19 Antikor testi, seroloji testi olarak da bilinir ve insanların bağışlık sisteminin göstergesidir. Bu insanlar kanlarında virüse saldıra bilen proteinler ( antikorlar) geliştirmek suretiyle Covid 19 enfeksiyonuna cevap oluştururlar buda insanların vücudunda Covid-19 un daha önceden olup olmadığını gösterir.

Genel olarak COVID-19 tanısında hasta başı kromatografik testler ve immünoassay yöntemlere dayalı testler olmak üzere iki tip serolojik tanı testi kullanılmaktadır.

Moleküler yöntemlere göre daha az duyarlılık ve özgüllüğe sahip olmaklabirlikte, kullanımları kolaydır ve daha kısa sürede sonuç verirler. Ancak, validasyonları sırasında elde edilen sonuçların klinik ortamlarda tekrarlanamaması, testlerin sonucunun kesin olmaması, ciddi tanısal zorluklar yaratır.

Ülkemizde, Sağlık Bakanlığı tarafından dağıtılan SARS-CoV-2 için kullanılan antikor testleri arasında IgM ve IgG’yi ayrı ayrı iki bant, ya da ikisini birlikte (total antikor) tek bir bant oluşturacak şekilde göstererek sonuç veren testler bulunmaktadır.

Antikor testlerinin, akut enfeksiyonda erken aşamada kullanılamadığı ve tedavi süresini etkilemediği için klinik tanıda kullanımları sınırlıdır. Antikor cevaplarını gösteren testler, COVID-19 için moleküler test sonucunun negatif olduğu ancak kuvvetli COVID-19 enfeksiyonu şüphesi olan hastalarda, hastalardan akut vekonvalesan dönemlerde alınmış kan örneklerinde antikor seviyelerinin yükselişini göstererek retrospektif tanı için kullanılabilir.