Preloader Close
25 NİSAN DÜNYA DNA GÜNÜ
Dünya DNA Günü ne anlama gelmektedir?
İnsan genetik yapısının çalışmalarının yer aldığı “İnsan Genom Projesi” ile insandaki DNA dizisinin (A:Adenin, G:Guanin, T:Timin, C:Sitozin) yani genetik şifresinin tamamlanıp, 25 Nisan 2003 yılında yayınlanmasından ve 1953 yılında Watson ve Crick tarafından DNA’nın çift sarmal yapısının keşfinin 50. Yılı olmasından dolayı, her yıl 25 Nisan “Dünya DNA Günü” olarak kutlanmaya başlanmıştır.
İnsan Genom projesi ile, her hücrede 46 kromozom içinde 2 metre uzunluğunda DNA da bulunan 3.200.000 AGTC dizisi ile oluşan 30.000 gen tanımlanmıştır.
DNA nedir?
Deoksiribo nükleik asit veya kısaca DNA, tüm organizmalar ve bazı virüslerin canlılık işlevleri ve biyolojik gelişmeleri için gerekli olan genetik talimatları taşıyan bir nükleik asittir.
DNA'nın başlıca rolü bilgiyi uzun süre saklamasıdır.
Protein ve RNA gibi hücrenin diğer bileşenlerinin inşası için gerekli olan bilgileri içermesinden dolayı DNA; bir kalıp, şablon veya reçeteye benzetilir. Genetik bilgileri içeren DNA parçaları gen olarak adlandırılır.
DNA nın yapısı nasıldır?
DNA bir döner merdivene benzer. DNA ipliğinin omurgası almaşıklı şeker ve fosfat artıklarından oluşur, Merdivenin trabzanlarına benzer. Merdivenin basamakları ise, bir birine hidrojen bağları bağlanmış dört baz dan , adenin (A), sitozin (C), guanin (G) ve timin (T) oluşmaktadır. Bu bazlar hep A-T ve G-C şeklinde olmaktadır.
DNA nın hastalıklar üzerine etkisi varmıdır?
Tüm hastalıklarda önce DNA hasar görür, sonra hücre de hasar başlar, hücre hasarı organların hasarlı olmasına yol açar. DNA çeşitli toksik maddeler veya mutajenler tarafından hasara uğrayabilir, bunun sonucunda DNA dizisi değişebilir. Mutajenler arasında başlıca oksitleyici etmenler, alkilleyici etmenler ve yüksek enerjili elektromanyetik ışınlar (morötesi ışık ve X ışınları gibi) sayılabilir.
DNA hasarı tamir edilmeye çalışılır, tamir edilemez ise hastalıklar oluşur. DNA Tamir genleri üzerine çalışan bilim insanımız değerli hocamız Prof. Dr. Aziz Sancar 2015 yılında Nobel ödülü almıştır.
DNA nın kullanım alanları neledir?
Hastalıkların genetik tanısında çok önemlidir.
Genetik çalışmalarında geliştirilmiş en temel teknolojilerden biri olan DNA dizilemesidir. DNA dizileme yöntemi genetik tanıda artık rutin bir yöntem olarak kullanılmaktadır.
Genlerin bir başlangıç bölgesi, ekzom ve introndan oluşan ana yapı bölgesi ve bitiş bölgesi vardır. Genler bir caddeye benzer ekzomlarda numaralı evleri içeren sokaklara benzer.
DNA dizi analizinde genin büyüklüğüne göre test süresi ve işlem değişmektedir, yani bir cadde ne kadar uzun ve sokak sayısı çok fazla ise adresi bulmak o kadar uzun sürer, gen de kadar çok ekzom bölgesi var ise, test süresi o kadar zaman almaktadır.
Son yıllarda ise, Yeni Nesil Dizileme yöntemi ile, panel gen analizi, tüm ekzom analizi ve tüm genom analizleri yapılmaktadır.
Panel Gen analizi ile, hasta organların genetik analizi ayrıntılı şekilde yapılmaktadır. Organları şehrin bir mahallesi gibi düşünür isek, sadece o mahallede adres sorgulamaya benzer. Organa aite tüm genler ayrıntılı bir şekilde incelenmektedir.
Tüm ekzom analizinde tüm 20. 000 genin ekzomları taranmaktadır, %85 olasılıkla tanı konmaktadır. Yani tüm şehirde bulunan cadde ve sokaklarda sadece numaralı evlere bakılıyor..
Tüm genom analizi ile genlerin, başlangıç bölgesi, ekzom, intron bölgesi, yanında delesyon, duplikasyon bögeleri ve ayrıca hücrenin enerjisini sağlayan mitokondri genlerine de bakılıyor %99 düzeyinde tanı konulmaktadır.
Tüm genom analizi, tüm şehir de , mahalle mahalle,cadde cadde, sokak sokak taranarak, yıkık ve kaçak katlı evlere ve çıkmaz sokaklara, şehrin enerjisini sağlayan trafo mahallesine bakılarak adres aranmasına benzemektedir.
Ev adresi bulununca yani mutasyon saptanınca aynı evdeki bireyler de bu mutasyon var mı yok mu taramak hem kolay hem de kısa sürede gerçekleşiyor.
Sonuçlar alındıktan sonra, sonuçların kişiye göre ayrıntılı yorumu yapılarak genetik danışma verilmektedir.
- Gen mühendisliğinde kullanılmaktadır. Modern biyoloji ve biyokimyada rekombinant DNA teknolojisi yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Rekombinant DNA başka DNA parçalarından bir araya getirilmiş yapay bir DNA'dır. DNA parçaları, plazmit veya viral vektörler aracılığıyla canlıların içine transformasyon yoluyla sokulabilir. Bu yolla ortaya çıkan, genetik değişime uğramış canlılar kullanılarak rekombinant proteinler üretilebilir, bunlar tıbbi ilaç, aşılar ve araştırmalarda, sanayide tarımda kullanılmaktadır.
- Biyoinformatif alanda kullanılmaktadır. DNA dizilerinin depolanması ve aranması için yöntemlerin geliştirilmesi sayesinde bilgisayar bilimlerinde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir, özellikle dizi arama algoritmaları, makine öğrenimi ve veritabanı teorisi konularında kullanılmaktadır.
- DNA nanoteknolojisinde kullanılmaktadır. DNA'nın moleküler tanıma özelliklerini kullanarak nanometre boyutlarında yapılar tasarlamayı amaçlayan bilim dalıdır. DNA böylece biyolojik bilgi taşımak için değil, yapısal bir malzeme olarak kullanılır. DNA dizilerinin depolanması ve aranması için yöntemlerin geliştirilmesi sayesinde bilgisayar bilimlerinde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir, özellikle dizi arama algoritmaları, makine öğrenimi ve veri tabanı teorisi konularında kullanılmaktadır. DNA böylece biyolojik bilgi taşımak için değil, yapısal bir malzeme olarak kullanılır
- Adlî tıpta kullanılmaktadır. Suç mahalinde bulunan objelerde bir hücre dahi olsa ondan DNA elde edilerek, şüpheliler ile karşılaştırılarak suçlu tespiti yapılmaktadır.
- Soyağacı saptanmasında kullanılmaktadır. Kişilerin kökenini araştırma dışında, annelik, babalık, kardeşlik ve akrabalık testlerinde kullanılmaktadır.
Merkezimiz DNA nın dört harfini oluşturan AGTC adı ile Antalya Genetik Test Center olarak, on yıldan beri, “Genetik şifreniz Yaşam kaliteniz “ mottosu ile, DNA konusunda tüm testleri, yurt içi ve yurt dışı partnerlerimiz ile yapmaktadır. Her türlü testler konusunda iletişime geçebilirsiniz…
Sağlıklı günler dilerim…
Prof. Dr. Duran Canatan
Pediatrik Hematoloji ve Genetik Uzmanı
Özel Antalya Genetik Hastalıklar Değerlendirme Merkezi Mesul Müdürü
Hemen Bilgi Alın!